به تاریخ ۱۰ ژوئن ۲۰۲۴ بود که دادگاهی در کانادا، شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین، به دلیل کوتاهی در ارزیابی تهدیدات امنیتی موجود برای پرواز PS-752، بعد از حمله‌ی موشکی ایران به عین‌الاسد، مقصر معرفی کرد. شرکت اوکراینی متهم بود به دلیل احمال، جلوی پرواز هواپیمای خود از مقصد فرودگاه امام خمینی را نگرفته است. یکی از احمال‌کاری‌های طرف اوکراینی در شب حمله به عین‌الاسد، عدم توجه به مسیر اوج‌گیری پرواز PS-752، است. پرواز‌های خروجی از فرودگاه از اطراف این تاسیسات عبور می‌کنند. اما چه چیز تاسیسات الغدیر را مهم و پرواز در اطراف آن و در شرایط آن روز را خطرناک می‌کند؟
تاسیسات الغدیر در ۵۰ کیلومتری غرب تهران، در منطقه‌ی «بیدگنه» و ۳۰ کیلومتری شمال غرب فرودگاه امام خمینی قرار دارد. تاسیسات الغدیر محل توسعه و آزمایش تکنولوژی‌های موشکی ایران است. براساس منابع غربی، در این تاسیسات است که تحقیقات بر روی فن‌آوری‌های جدید موشکی انجام شده و مورد آزمایش قرار می‌گیرد. تاسیسات الغدیر همان جایی است که سردار طهرانی‌مقدم در پی وقوع یک انفجار مهیب، به شهادت رسید.
به گزارش دادگاه کانادایی، سیستم پدافندی که پرواز اوکراینی را هدف قرار داده، در واقع مشغول حفاظت از تاسیسات موشکی الغدیر در شمال فرودگاه امام خمینی بوده. تاسیساتی که به گزارش «دفتر بررسی سوانح هوایی ایران»، سیستم پدافندی، به دلیل خطای سوی راداری، پرواز اوکراینی را تهدیدی برای آن شناسایی می‌کند. فرماندهی واحد پدافندی مذکور، با فرماندهی ارشد خود تماس می‌گیرد تا صحت تهدید را تایید کند، اما پاسخی دریافت نمی‌کند؛ و یا راه ارتباطی قطع بوده است.
نهایتا فرماندهی پدافند TOR-M1 که مسئولی حفاظت از یکی از مهم‌ترین تاسیسات موشکی کشور، در شب حمله به عین‌الاسد را بر عهده داشت، فقط چند ثانیه زمان برای تصمیم‌گیری داشت. تصمیمی که باید مشخص می‌کرد آیا شی‌ای که رادار نشان می‌دهد و در حال حرکت به سمت تاسیسات موشکی الغدیر است، تهدید است یا نه. این تصمیم باید در شرایطی گرفته می‌شود که حمله‌ی موشکی ایران به پایگاه ارتش آمریکا در عراق انجام شده و در آن زمان، نیروهای مسلح ایران به دلیل احتمال بالای پاسخ نظامی امریکا، در آماده‌باش کامل بودند. در این شرایط فرماندهی واحد پدافندی، تصمیم درست را گرفته و دستور شلیک را صادر می‌کند. براساس گزارش ایران، به دلیل کوتاهی در تصحیح سمت راداری سیستم پدافندی، اطلاعات غلط به اپراتور منتقل شده و براساس این اطلاعات، پرواز اوکراین در حال نزدیک شدن به تاسیسات موشکی الغدیر دیده شده و نهایتا پدافند علیه آن عمل می‌کند. در نتیجه‌ی این حادثه، فرماندهی واحد پدافندی مذکور به ۱۳ سال زندان و پرداخت دیه محکوم می‌شود. حکمی که می‌تواند به آسانی اعتمادبه‌نفس افسران و فرماندهان میدانی نیروهای مسلح کشور را از بین ببرد!!!
شرایطی را تصور کنید که در آن ایران درگیر یک تنش نظامی گسترده با آمریکا و یا اسراییل می‌شود. تنشی که سبب آغاز یک اقدام نظامی محدود یا گسترده علیه کشور می‌شود. واحدهای پدافندی در تمام ایران به حالت آماده‌باش درآمده‌اند، بخصوص در اطراف تاسیسات اتمی نطنز در شمال شرق فرودگاه اصفهان. سیستم راداری یکی از واحدهای پدافندی اطراف نطنز، شی نزدیک‌شونده به سمت تاسیسات غنی‌سازی نطنز را تشخیص می‌دهد و صرفا چند ثانیه برای واکنش به آن زمان دارد. زمانی که اگر درست صرف نشود، ممکن است سبب انهدام با ارزش‌ترین دارایی هسته‌ای ایران شود. تماس با فرماندهی ارشد برای تایید هدف نتیجه‌ای ندارد و یا به هر دلیلی امکان‌پذیر نیست. در این شرایط فرماندهی واحد پدافندی، احتمالا وضعیت همکار سابق خود در شب ۸ ژانویه ۲۰۲۰ را به یاد می‌آورد، زمانی که مشغول حفاظت از تاسیسات موشکی الغدیر بوده است. همکاری که بعد از چند سال فشار روحی به خود و خانواده‌اش به دلیل عمل به وظیفه، به ۱۳ سال زندان محکوم شده است.
در این فرض، احتمالا فرماندهی واحد پدافندی نطنز، خود را در شرایطی می‌بیند که ممکن است حتی نیروهای مسلح نیز او را به دلیل انجام وظیفه، رها کرده و با وی مانند مجرم برخورد کنند. در واقع فرماندهی پدافند مذکور درگیر ارزیابی‌های غیرنظامی می‌شود به‌منظور اتخاذ یک تصمیم نظامی. موضوعی که می‌تواند نتیجه‌ی تصمیم و حتی زمان طلایی برای اجرای آن را تحت تاثیر قرار داده و سبب نابودی مهم‌ترین تاسیسات هسته‌ای کشور شود.
مورد بالا با اینکه یک فرض است، اما نشان از یک خطر جدی دارد. خطری که به واسطه‌ی آن واحدهای نظامی عمل‌کننده ممکن است برای اتخاذ یک تصمیم نظامی، ملاحظات غیرنظامی را نیز مورد توجه قرار دهند. عاملی که یا منتهی به تصمیمی اشتباه می‌شود و یا زمان طلایی برای واکنش را از بین می‌برد.
عامل وضعت فوق نیز فرماندهان ارشد نیروهای مسلح و نوع واکنش آن‌ها با حادثه‌ی سقوط هواپیمای اوکراینی است. حادثه‌ای که بر اثر یک اشتباه، اما در نتیجه‌ی یک تصمیم درست، اتفاق افتاد. قطعا با عامل اشتباه باید برخورد شود. اما نه برخورد قضایی، زندان، دیه و بی‌ابرویی فرماندهی میدانی و حتی خانواده‌اش. برخورد درست، تغییر شیوه‌نامه‌های عملیاتی واحدهای پدافندی در شرایط قطع ارتباط با فرماندهی مرکزی و بالا بردن کیفیت آموزشی نیروهای اپراتور سیستم‌های پدافندی است. برخوردی که جلوی اتفاقات مشابه در آینده را بگیرد. نه برخوردی که قدرت تصمیم‌گیری در شرایط سخت را از فرماندهان و افسران میدانی در شرایط جنگی گرفته و نهایتا خطر را برای زیرساخت‌های حساس کشور چند برابر کند!!!
در نهایت باید گفت ژست‌های بین‌المللی‌پسند، تا حدودی، و در حوزه‌ی سیاسی-دیپلماتیک، قابل قبول است. اما تلاش برای کسب تایید بین‌المللی از طریق قربانی کردن اعتمادبه‌نفس و قدرت تصمیم‌گیری نیروهای مسلح کشور، نه‌تنها به هیچ وجه قابل قبول نیست، بلکه به حماقت نزدیک‌تر است!!!
/پایان