طی چند روز گذشته شاهد حملات برق‌آسا به مواضع ارتش سوریه در شهر حلب، شمال غرب این کشور هستیم. حملاتی که موجب فروپاشی خط دفاعی ارتش سوریه و نیروهای مدافع در بخش بزرگی از شمال غرب این کشور شده است. 

اما آنچه که کمتر مورد توجه قرار گرفته، عامل این حملات است. این حمله که درست بعد از آتش‌بس اسراییل و لبنان، اجرایی شد، توسط گروه «هیات تحریرالشام» یا HTS ، انجام گرفته. گروهی تروریستی به سرکردگی فردی به نام «ابومحمد الجولانی». تحریرالشام که اکنون در رسانه‌‌ها به‌‌عنوان «مخالفان دولت اسد» شناخته می‌شوند، اما ریشه گرفته از القاعده است. این گروه تروریستی در ابتدا با نام جبهه النصره در سال 2012 به عنوان شاخه‌ای از القاعده در عراق تشکیل شد. در طول سال‌ها، HTS دستخوش تحولات مختلفی شده است، به‌ویژه از نظر روابط و استراتژی‌های عملیاتی. جالب آنکه این گروه تروریستی با اینکه از القاعده اعلام استقلال کرده است اما ایدئولوژی و تفکرات سلفی را همچنان حفظ کرده است. 

- شکل گیری و تکامل:

هیات تحریرالشام از دل گروه تروریستی «جبهه النصر» متولد شده است. در دوره ای این جبهه تلاش می‌کرد خود را به‌عنوان یک نیروی پیشرو در میان شورشیان سوری تثبیت کند. این گروه در ابتدا از طریق موفقیت‌های نظامی علیه دولت اسد و وابستگی به تروریست‌های خارجی مرتبط با به ویژه با القاعده، حمایت عمومی را به دست آورد.

اواخر سال 2016، «جبهه النصره» نام خود را به «جبهه فتح الشام» تغییر داد تا بر تمرکز خود در سوریه تأکید کند و در میان فشارهای بین المللی از القاعده فاصله بگیرد. نقطه اوج این تغییر نام تجاری، تشکیل HTS در ژانویه 2017 بود که حاصل از ادغام چندین جناح و گروه تروریستی مختلف بود. 

- موضع ایدئولوژیک:

با وجود قطع رسمی روابط با القاعده، HTS همچنان از ایدئولوژی سلفی-جهادی حمایت می کند. هدف HTS بر اساس تفسیری که از شریعت دارد، ایجاد یک دولت یا امارت اسلامی است که در تضاد با جناح‌های سکولار یا ملی‌گرا در سوریه قرار می گیرد.

روابط با القاعده:

جدایی HTSاز القاعده با تنش‌های قابل توجهی همراه بود، به‌ویژه زمانی که رهبری HTS رویکردهای عمل‌گرایانه‌تری را اتخاذ کرد که از برنامه‌های القاعده فاصله داشت. رهبران القاعده از تمرکز ملی‌گرایانه HTS انتقاد داشتند زیرا آن را نشان‌دهنده تغییر قابل توجهی از هدف بین‌المللی القاعده، می‌دانستند.

- جناح های رقیب:

این گروه تروریستی همچنان که درگیر اقدامات تروریستی علیه دولت سوریه است،  با دیگر گروه‌های تروریستی فعال در سوریه نیز درگیر است. یکی از این گروه‌ها «حوراس الدین» نام دارد وفاداری به القاعده را حفظ کرده است.

.-نگرانی های حقوق بشر:

حیات تحریر الشام، تحولی پیچیده از ریشه‌های القاعده‌اش تجربه کرده است، نشان می‌دهد چطور خود را با شرایط و نیازهای حکومتی سوریه وفق داده است.  با اینکه  برای جدا کردن خود از برچسب جهادگرای جهانی تلاش کرده، اما هنوز هم بقایای ایدئولوژیک و عملیاتی ارتباطش با القاعده، در استراتژی‌ و تعاملاتش با بازیگرهای داخلی و خارجی تاثیر دارد. 

/پایان